|
|
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور
اطلاع رسانی
یادداشت/ بیابان، بیابانزایی و حرکت ماسه های روان
تاریخ انتشار : 1404/04/23 - ساعت انتشار: ١٤:٣٤ - گروه خبری : اخبار سازمان
همه ساله حاصلخیزی یا توان تولید بیولوژیک حداقل 100 میلیون هکتار از اراضی دنیا بدلایلی نظیر تغییرات اقلیمی و خشکسالی، فرسایش آبی و بادی، کشاورزی ناپایدار، چرای بی رویه، تخریب جنگل، توسعه بی رویه شهری، صنعتی و معدنی کاهش یافته و به اصطلاح تخریب می یابند.
بر اساس جدیدترین گزارش کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد، سالانه یک درصد به سطح اراضی تخریب یافته جهان افزوده میشود. بیابانزایی که ثمره تخریب سرزمین و حاصل عدم تعادل آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی است، سومین چالش عمده بشر در قرن بیست و یکم بوده که یک چهارم وسعت و یک پنجم جمعیت دنیا، در گستره 110 کشور را در بر میگیرد. بیابانزایی، چالشی چند وجهی و حاصل عوامل انسانی و طبیعی و منشا داخلی و برون مرزی داشته و در مناطق خشک، نیمه خشک و حتی نیمه مرطوب حادث می گردد. ایران به دلیل قرارگیری در کمربند خشک دنیا، دوربودن از اقیانوسها و نفوذ کم ابرهای بارانزا به نقاط مرکز، شرق و جنوب و تاثیر پذیری از تغییرات اقلیمی، در معرض توام خشکسالی و بیابانزایی است.
سابقه شش دهه انجام عملیات متنوع و موفق مقابله با بیابانزایی، تثبیت شنهای روان و احیای کانونهای بحران فرسایش بادی در ایران که منجر به انجام ۸/۸ میلیون هکتار عملیات بیابانزایی و کنترل فرسایش بادی از جمله نهالکاری، بذرپاشی، بذرکاری، مالچ پاشی، احداث بادشکن زنده و غیر زنده، تله رسوبگیر، مدیریت رواناب، مالچ پاشی و غیره در سطح کشور گردیده، گواه عزمی ملی است که حاصل این اقدامات، حفاطت از 18000 کیلومتر ریل راه آهن، 7000 کیلومتر جاده مواصلاتی، 600 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 23 فرودگاه و 87 شهر در برابر فرسایش بادی و حرکت ماسه های روان بوده است. در مجموع، این اقدامات باعث شده تا ایران در زمره کشورهای موفق آسیا از نظر حجم و نوع عملیات مقابله با بیابانزدایی قرار گیرد. احاله مدیریت طرحهای مرتعداری به مجریان و بهره برداران، ساماندهی کوچ و مدیریت چرای دام، استفاده آزمایشی از مالچ ریگی در مناطق حمل و برداشت خاک، احداث بادشکنهای کوتاه توری بر روی تپه های ماسه ای، استفاده از بقایای گیاهی به عنوان بادشکن غیر زنده، احداث تله های رسوبگیر، اجرای سیستمهای نوین آبیاری، انجام پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری، احیاء و مرمت قنوات و انجام کشاورزی حفاظتی، بخش دیگری از اقدامات گسترده ایران در زمینه کنترل خشکسالی، بیابانزایی و فرسایش بادی است.
اجرای موفق پروژه های مقابله با بیابانزایی و کنترل حرکت شنهای روان با همکاری سازمانها و صندوقهای بین المللی نظیر کمیساریای عالی پناهندگان، برنامه عمران ملل متحد، سازمان خواربار و کشاورزی و تسهیلات جهانی زیست محیطی از افتخارات جمهوری اسلامی ایران به شمار می آید. به عنوان مثال در سال 2016 میلادی، پروژه بین المللی ترسیب کربن (CSP) که از ۲۳ سال پیش در مناطق بیابانی و کانونهای بحرانی فرسایش بادی شرق کشور با مشارکت فعال جوامع محلی اجرا شد، از سوی UNDP به عنوان یکی از ۱۰ پروژه موفق آسیا اقیانوسیه در زمینه مقابله با بیابانزایی با مشارکت جوامع محلی معرفی گردید. ایران عضو موثر کنوانسیون مقابله با بیابانزایی ملل متحد بوده و به عنوان سومین کشور دنیا در سال 1375 به این کنوانسیون پیوست. در اجلاس اخیر کشورهای عضو کنوانسیون در عربستان (اجلاس شانزدهم در دسامبر 2024 )، ایران حضوری فعال و تعیین کننده داشت و توانست ضمن ارائه گزارش فعالیتها، دستاوردها و برنامه های آتی، در تدوین اسناد مربوطه نظیر سند گردوغبار، نقش آفرینی نماید بگونه ای که در سند گرد و غبار، کشورهای عضو UNCCD متعهد به مشارکت در اجرای مصوبات کنفرانس مقابله با گرد و غبار تهران که در سپتامبر 2023 برگزارشد، گردیدند.
خوشبختانه توجه ویژه دولت جمهوری اسلامی ایران به موضوع کنترل بیابانزایی و فرسایش خاک در قانون برنامه هفتم پبشرفت در قالب کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک، افزایش 20 درصدی ضریب حفاظت از جنگلها و مراتع، احیای 20 میلیون هکتار مرتع و انجام 20 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری تجلی یافته و اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال (در طول چهار سال) نیز که از سال 1402 در سطح کشور از جمله مناطق بیابانی و کانونهای بحران فرسایش بادی در حال اجرا می باشد، به تحقق اهداف مقابله با بیابانزایی کمک خواهد کرد.
لذا ضمن تاکید بر ناکافی بودن اقداماتی که تاکنون به عمل آمده، و با توجه به سیاستهای اجرایی روز جهانی مقابله با بیابانزایی و خشکسالی سالجاری (17 ژوئن) و نیز روز جهانی مقابله با توفان‌های ماسه‌ای و گردوغبار (۱۲ جولای) باور داریم که تکیه بر فرصتهای بیشمار موجود در مناطق بیابانی و هم افزایی سازمانهای مرتبط ملی و بین المللی و مشارکت فعال تشکلها و جوامع محلی متاثر از بیابانزایی و خشکسالی برای هر گونه برنامه ریزی جامع نگر و یکپارچه ضروری است. لذا ضمن تاکید بر فرامرزی بودن این پدیده، گردوغبار عامل تهدیدکننده‌ای برای کیفیت هوا، سلامت عمومی، اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی است که در تشدید تغییرات اقلیمی نیز نقش دارد و مقابله مؤثر با این بحران نیازمند هم افزایی کلیه دستگاههای متولی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تدوین پروتکل‌های منطقه‌ای و ارتقای ظرفیت‌های علمی و اجرایی می باشد.
بر این اساس، برنامه های ذیل در اولویت اجرا می باشد:
بهره گیری از ظرفیت کارگروه ملی مقابله با بیابانزایی ملل متحد با محوریت وزارت جهاد کشاورزی
اولویت حفظ و مراقبت از جنگلهای طبیعی و جنگلکاریهای دست کاشت مناطق بیابانی با تداوم آبیاری، کنترل آفات و امراض و کنترل آتش سوزی جنگلها
تمرکز بر روشهای نوین کم آب بر با مشارکت جوامع محلی نظیر احداث بادشکنهای زنده و غیر زنده، و مدیریت رواناب.
محوریت نقشه سلامت حوزه آبخیز در جانمایی پروژه های مقابله با بیابانزایی.
اجرای تلفیقی پروژه های مدیریت رواناب و نهالکاری (تلفیق آبخوانداری و نهالکاری)
هم افزایی کلیه دستگاههای متولی در انجام اقدامات کنترلی در کانونهای بحران فرسایش بادی نظیر وزارت جهاد کشاورزی (زمینهای زراعی دیم، رهاشده و شخم خورده بلاکشت)، سازمان حفاظت از محیط زیست (تالابها و مناطق چهارگانه محیط زیست)، وزارت نیرو (مسیل خشک رودخانه ها و تخصیص حق آبه ها)، وزارت صنعت، معدن و تجارت (معادن و دپوی باطله های آن) و وزارت راه و شهرسازی ( نظارت بر احداث جاده های خاکی).
توسعه و تقویت همکاریهای بین المللی مقابله با بیابانزایی و حرکت ماسه های روان با تاکید بر کشورهای همسایه و تاثیر گذار برای ظرفیت سازی در اجرای برنامه اقدام ملی (NAP) مقابله با بیابانزایی.
توسعه و تقویت صندوقهای حمایت از منابع طبیعی با هدف توانمندسازی تشکلهای ذیربط
جلب مشارکت خیرین در اجرای پروژه های مقابله با بیابانزایی.
مستندسازی تجربیات موفق (Best Practices) ایران در حوزه کنترل بیابانزایی
باور داریم که زمین میراث گذشتگان و امانت نسلهای آینده بوده و بیابانزایی، زخم زمین جهان و ایران و البته خطری فراتر از مرزها و در واقع چالشی ملی و معظلی جهانی است که کنترل آن مشارکت همگانی را می طلبد. بیابان زایی و خشکسالی دو روی یک سکه اند و اشتراک تجربیات موفق و نیز هماهنگی و مشارکت در برنامه ریزی جامع منطقه ای و جهانی رمز موفقیت ماست.
نسخه چاپی
ارسال به دوست
برای این خبر نظری ثبت نشده است
نظر شما
| نام : | |
| ايميل : | |
| *نظرات : | |
| | |
| متن تصویر را وارد کنید: | |
خروج
